Тас сусары (Martes foina) сусарлар  тұқымдасының  жататын жыртқыш сүтқоректі аң. Тас сусары  -орташа мөлшердегі жануар: денесінің ұзындығы 40-54 см, құйрығының ұзындығы 22-30 см, салмағы 2,3 кг-ға дейін. Жүні қоңыр, қатты болады. Кеуде тұсында  ақ дағы бар.
Тас сусары тастардың астында, жартастарда, өлі ағаштарда, ағаш тамырларының астында жасырынады. Оның  негізгі қорегі тышқан тәрізді кеміргіштер-тышқандар. Тас сусары негізінен түнгі және күндіз сирек кездеседі. Қыста оның белсенділігі қар мен қатты аяз кезінде айтарлықтай төмендейді.

 
 
Ғылым, ақпарат және экологиялық мониторинг бөлімі.
Ұлттық парктің орманды аумақтарында, әсіресе тау ормандарында жиі кездесетін құс түрі — үлкен тоқылдақ. Бұл ерекше жаратылыс иесі табиғатта орман дәрігері ретінде танымал.
 
 Қызықты деректер:
    •    Тоқылдақ бір секундта 20 ретке дейін ағашты тоқылдата алады;
    •    Оның бас сүйегі мен ми құрылымы арнайы бейімделген — үнемі ағашқа соғылып тұрса да, миына зақым келмейді;
    •    Құстың тоқылдату ырғағы мен ұзақтығына қарап, оның түрін анықтауға болады.
 
Орман экожүйесінің ажырамас бөлігі саналатын бұл құс зиянкестермен қоректеніп, ағаштарды әртүрлі жәндіктерден тазартады. Осындай табиғи тепе-теңдікті сақтауда үлкен тоқылдақтың орны ерекше.
 
Большой пёстрый дятел (Dendrocopos major).
 
А. Шәріпқанова,
аға ғылыми қызметкер.
 
Бұл жыртқыш құс «Тарбағатай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағында жыл бойы кездеседі, себебі ол көбіне отырықшы өмір салтын ұстанады. Аса сақ әрі жылдам қозғалатын құсты кездестіру оңай емес – оны көру кез келген адамға бұйыра бермейді.
Жуырда ұлттық парк аумағында жүргізілген патрульдік бақылау кезінде, Тарбағатай тауларының баурайындағы шағын орман алқабында (негізінен жөке ағаштарынан құралған), шамамен 3 метр биіктікте орналасқан белсенді ұя табылды. Ұя орналасқан аумақты біраз уақыт бақылау нәтижесінде оның иесі анықталды – ұя қаршығаға тиесілі екен. Адамды көрген кезде құс мазасызданып, қауіпсіз қашықтыққа ұшып кетті. Ұяны тексеру барысында жасы 2–3 апта шамасындағы екі балапан анықталды.
Мұндай жағдайларда құстың нақты биотоптағы қоректік базасын да анықтауға болады. Біздің бақылауымыз бойынша, ұядан табылған қалдықтарға сүйенсек, құстың рационы негізінен ұсақ кеміргіштер мен жәндікқоректілерден тұрады. Дегенмен, жәйран тұйғын үйрек, құр, кептер, қоян, қарсақ, суыр, тіпті борсық сияқты ірі олжаларға да оңай шабуыл жасай алады.
Қаршыға көбіне белгілі бір аумаққа бейімделіп, отырықшы өмір сүреді. Әдетте биіктен аң аулағанды ұнатады, бірақ кейде біздің аймақта жерге жақын биіктікте қалықтап, шөп арасынан жемтігін аңдып жүргенін де байқауға болады.
Бұл құс жыртқыштар арасындағы ең ірі және айқын ерекшелігімен көзге түсетін түрлердің бірі. Әдетте аналықтары ірілеу болып келеді – салмағы орташа есеппен 1300 грамм, ал аталықтары шамамен 1100 грамм болады. Қанат жайымы 1 метрден асады. Барлық тұйғын тұқымдастарына тән – көз үстіндегі ақ жолақтар (ақ қас секілді) қаршығада ені кең әрі ұзын, тіпті бастың артқы тұсында тоғысып жатқандай әсер береді. Көзінің түсі де жасына қарай ерекшеленеді: ересектерінде – қызыл немесе қызыл-қоңыр, ал жас құстарда – ашық сары.
Қаршығаны ертеден бері адамдар аңшылықта пайдаланған. Сонымен қатар, бұл құстар ауыл шаруашылығына зиян келтіретін кеміргіштерді жойып, экожүйеге орасан зор пайда әкеледі.
 
Мемлекеттік инспектор: Екатерина Гергенрейдер.
 

Өздеріңіз білетіндей, еліміздегі экологиялық жағдайды жақсарту, сондай-ақ халықтың экологиялық мәдениетін арттыру мақсатында Мемлекет басшысының бастамасымен «Таза Қазақстан» тұжырымдамасы іске асырылуда. 
 
Осы жылдың басынан бері концепция аясында ел аумағында 405 іс-шара өтті. Олардың қатарында «Таза қала», «Таза өлке», «Таза кәсіп – таза аймақ», «Таза жағалау», «Бүкілқазақстандық ағаш отырғызу күні», «Мөлдір бұлақ», «Халықаралық құстар күні» және т. б.  ауқымды республикалық акциялар бар, аталған шараларға 1,4 млн. жуық қазақстандық қатысты,  оның ішінде 82 мыңы еріктілер.
 
Жұмыла жасаған еңбек нәтижесінде 121 мың тоннадан астам қоқыс жиналып, 584 мың гектар аумақ тазартылды, сондай-ақ 1,7 млн. ағаш отырғызылды, 5 мыңнан астам студенттің қатысуымен дәрістер, эко-сағаттар, конкурстар мен экскурсиялар өтті.
 

 

"Тарбағатай" мемлекеттік ұлттық табиғи паркінде жыл басынан бері «Таза Қазақстан» экологиялық бағдарламасы, Республикалық “ТазаLike” жол картасы,  “1000 құс ұясы – табиғатқа қамқорлықтың символы!”, Республикалық "Парктер шеруі - 2025" Халықаралық табиғатты қорғау акцияларының іс-шарасы шеңберінде ұлттық парк директоры Серкебаев Айдын Серікұлының бастамасымен 23 экологиялық акция өткізіліп, оған 2025 адам жұмылдырылды. Аталмыш акциялармен қоса, 6 көрме (716 адам), 5 конкурс (631 адам), 12 семинар (535 адам), 10 дәріс сабағы ( 331 адам), 2 конференция (155 адам), 3 брифинг (70 адам) және жиналыстар мен кеңестер өткізілді. Барлық іс-шараға 4463 адам қатысты.

          Жалпы алғанда ШҚО мен Абай облысынан 4 аудан (Зайсан, Тарбағатай, Мақаншы, Үржар аудандары) жұмылдырылды.

Акциялардың нәтижелеріне келсек:
* 18 мектеп оқушылары 50 құс ұясын жасап, ағаштарға ілді;
* Отырғызылған жасыл желек (терек, алма) көшеттерінің саны - 1230 бірлік;

* Контейнерлерге отырғызылған тұқым саны - 610;
* Ұлттық парк аумағының 25,5 га жерінен 0,95 тонна қоқыс пен әкімшілік аумақтың 24,5 га жерінен 0,85 тонна қоқыс жиналып, ұлттық парк техникасымен қоқыс полигонына шығарылды.

          Жоғарыдағы көрсеткіштермен қатар, ұлттық  парк қызметкерлері           5 маусым - Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күніне орай елеулі экологиялық іс-шаралар атқарды.

          Үржар орманшылығының мемлекеттік инспекторлары Бестерек ауылының "Мектеп жанындағы интернаты бар М.Хасенов атындағы орта мектеп-бақшасы" КММ-сінің оқушыларымен кездесіп, көрме өткізді. Көрме "Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні" тақырыбында болғандықтан ботаникалық бақта ұйымдастырылды. Оқушылар табиғи және жасанды өсімдік түрлері мен ағаш материалдарынан жасалған қолөнерлерді тамашалап, ерекше әсерге бөленді.

          "Қазымбет орта мектеп-бақшасы" КММ-сінің оқушылары Экологиялық ағарту, рекреация жіне туризм бөлімінің ұйымдастыруымен "Әлет" туристік маршрутына жол тартты.

          Аға ғылыми қызметкер А.Шәріпқанова оқушыларға табиғат аясында "Тарбағатай" мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің флорасы мен фаунасы" тақырыбында семинар сабақ өткізіп, туристік маршрут бойына экскурсия жүргізді. Оқушылар экскурсиядан алған әсерлерімен бөлісіп, өздерінің ой-пікірлерін айтты. Қоршаған ортаның экологиялық мәселелеріне көңіл бөліп, қоғамға пайда тигізуді басты мақсат етіп,  көтеріңкі көңіл-күймен маршрут бойындағы экологиялық сенбілік жұмыстарына өз үлестерін қосты.

          Көрмеге 16 адам, семинар сабаққа 20 адам, экскурсияға 20 адам, сенбілікке 20 адам қатысты. Әрбір адамның санасында, көзқарасында қоршаған ортаны бүлдірмеу туралы негіз қалыптасқанда адамзат туған өңірінің табиғатын қорғауға бел­сен­ділік көрсетеді. Әлемнің әдемі болуы қолымызда екенін әрқашан жадымызда ұстайық, бұл қоршаған ортаны қорғауға қосқан үлесіміз болмақ. Біздің табиғатқа сіңірген әрбір қызметіміз қоршаған ортаға қалай да болса оң әсер етеді деген ойдамыз! 

Экологиялық ағарту инженері Әсем Көбенова.

Борсық — тіршілік ету ортасына өте сезімтал жануар. Орманды және далалы аймақтардағы экологиялық тепе-теңдіктің кез келген өзгерісі оның өмір сүруіне тікелей әсер етеді. Сондықтан борсықтың болуы белгілі бір аймақтың экологиялық жағдайының индикаторы ретінде маңызды.
    •    Биоалуантүрлілік көрсеткіші: Борсық мекендейтін аумақтарда ұсақ сүтқоректілер мен жәндіктер көптеп кездеседі. Бұл — экожүйенің бай әрі тұрақты екенін білдіреді.
    •    Топырақ пен қорек тізбегіндегі рөлі: Борсық ін қазу арқылы топырақты қопарып, өзге жануарларға тіршілік етуге жағдай жасайды. Сонымен қатар, зиянды жәндіктермен қоректеніп, ауыл шаруашылығына да жанама түрде пайда келтіреді.
 
 Ғылым, ақпарат және экологиялық мониторинг бөлімі.
 

 

Фототұзақтар арқылы жүргізілетін бақылау Алтай суырларының табиғи тіршілігін зерттеуге мол мүмкіндік береді. Атап айтқанда, келесі мәліметтер алынады:

                •             Суырлардың таралу аймағын анықтау;

                •             Күндізгі және түнгі белсенділік кезеңін зерттеу;

                •             Популяция санын шамамен есептеу;

                •             Миграциялық бағыттарын бақылау;

                •             Қоршаған орта факторларына реакциясын бағалау.

 

 Ғылым, ақпарат және экологиялық мониторинг бөлімі.

04.04.23 6

Серкебаев Айдын Серікұлы

«Тарбағатай» мемлекетік ұлттық табиғи паркі» РММ директоры

Layer 5851

Қазақстанның Мемлекеттік рәміздері:

Елтаңба, Ту, Әнұран

"Тарбағатай" Ұлттық паркі. Сан. тазалау үшін ақы төлеу

screenshot 106

"Тарбағатай" Ұлттық паркі. Көлікке арналған тұрақ ұсыну

screenshot 95